Oorlogsverhalen die doorgegeven moeten worden

Tijdens de presentatie benadrukte Gerrit Oonk, voorzitter van de Vereniging Heemkunde Oalde Gemeente Weerselo, dat het boek – bestaande uit twee delen in een luxe cassette – meer wil zijn dan een historisch document. Het moet vooral een stem geven aan inwoners die de oorlog meemaakten én aan degenen die hun verhalen jarenlang hebben doorverteld – of juist nooit hebben kunnen vertellen wat zij hebben doorstaan.

Een project dat langer duurde dan gepland

Het idee voor de bundel ontstond in de aanloop naar 2020, het jaar waarin Nederland 75 jaar vrijheid zou vieren. Net als in 1995, toen Dit möt wie nich wier hebn verscheen, leefde opnieuw de wens om verhalen vast te leggen van inwoners van Weerselo en de omliggende buurtschappen. Het zou een passend eerbetoon worden aan de bevrijding en een manier om herinneringen veilig te stellen voor toekomstige generaties. De coronapandemie legde het maatschappelijk leven echter stil, waardoor het project vertraging opliep. Toch zorgde deze periode niet voor stilstand, maar juist voor verdieping. De extra tijd leidde tot nieuwe gesprekken, nieuwe bronnen en nieuwe inzichten. Dat het boek nu verschijnt bij de 80-jarige herdenking van de bevrijding is bijna symbolisch: “Herinneringen hebben tijd nodig om volledig verteld en begrepen te worden.”

Een zoektocht door verhalen en archieven

Voor de totstandkoming van het boek benaderde de werkgroep inwoners uit alle dorpen en buurtschappen van de voormalige gemeente Weerselo. Veel verhalen lagen al op papier, andere werden mondeling overgeleverd door kinderen of kleinkinderen van ooggetuigen. Soms waren slechts fragmenten bekend – puzzelstukken die pas betekenis kregen toen ze in samenhang werden onderzocht. Inwoners bleken bereid hun herinneringen te delen, al was dat soms met terughoudendheid. Oorlogsherinneringen zijn complex: ze raken aan angst, verlies en verzet, maar ook aan moed, solidariteit en de kracht van een hechte gemeenschap. Het boek biedt daarom ruimte aan uiteenlopende perspectieven: kinderen die schuilden in kelders, boeren die razzia’s trotseerden, families die onderduikers opvingen en nabestaanden van verzetsmensen en slachtoffers. Nieuwe ontdekkingen en een levend verleden Naast de twee boeken met elk honderd verhalen, leidde het ook tot nieuwe initiatieven in de gemeenschap. In maart 2020 werden er op de plaatsen waar geallieerde vliegtuigen zijn neergestort informatieborden geplaatst. Helaas door coronamaatregelen deels zonder bezoekers. In 2021 werd een herdenkingsplek onthuld voor de twaalf oorlogsslachtoffers die in 1944 op het toenmalig Weerselose deel van het Vliegveld Twenthe werden gefusilleerd. Bovendien werd na bijna 80 jaar in 2023 de identiteit ontdekt van het tot dan toe onbekende twaalfde slachtoffer. In Rossum werd een Stolperstein geplaatst voor de omgekomen verzetsman Jan Vos en ook voor Bernard Evers kwam er in Hezingen een Stolperstein. Het toont aan dat geschiedschrijving nooit volledig afgerond is. “We hebben veel gevonden, maar zeker niet alles.” Toch hoopt de werkgroep dat deze uitgave een zo compleet mogelijk beeld biedt van de oorlogsjaren in deze regio.

Dank aan de mensen achter het project

Een belangrijk deel van de presentatie stond in het teken van de vrijwilligers die het project mogelijk maakten. De mensen die hun persoonlijke verhalen en documenten deelden. De redactie bestaande uit Maria Löbker-Ribbert, Janneke Brummelhuis-Hoekstra en Mariët Blokhuis die deze verzamelden, waarbij Maria en Janneke tijdens de coronajaren onder soms lastige omstandigheden talloze gesprekken voerden. Jan Derkman die de taalcorrecties verzorgde, Mariët Blokhuis die zorgde voor de inhoudelijke samenhang en eindredactie. En natuurlijk vormgever Ap Aalbers die het boek zijn uiteindelijke uitstraling gaf.  Ook aan de sponsoren werd dank uitgesproken. Vanuit het Rabobank Coöperatiefonds sprak Chris Dood zijn waardering uit en noemde het project een voorbeeld van noaberschap en betrokkenheid bij lokale geschiedenis. Hans Brouwer van de Rabobank overhandigde symbolisch een cheque van € 10.000 aan de Heemkunde. Dankzij alle sponsoren kon het boek voor een betaalbare prijs worden aangeboden en de oplage tot 675 sets boeken worden vergroot. 

Burgemeester prijst het initiatief

Burgemeester John Joosten van de gemeente Dinkelland sprak zijn waardering uit voor het boek en benadrukte het belang ervan voor het historisch besef. Hij verwees naar het moedige optreden van zijn voorganger burgemeester Scholtens in oorlogstijd. Hij trok tevens een parallel met de huidige, onzekere tijd – zowel wereldwijd als op lokaal niveau. “Juist dan is kennis van onze geschiedenis van groot belang.” 

Een blijvend eerbetoon

De bundel is vooral bedoeld als eerbetoon aan degenen die de oorlog meemaakten, aan hen die het niet overleefden en aan de generaties die daarna het belang van deze verhalen bleven benadrukken. Het boek wil lezers raken en doen beseffen dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is. “Het is onze verantwoordelijkheid om te blijven vertellen en te blijven luisteren”, aldus Oonk. “Mogen deze verhalen ons eraan herinneren hoe kostbaar vrijheid is en dat dit nooit wordt vergeten. Met Oorlogsverhalen uit de oude gemeente Weerselo is een waardevol deel van de lokale geschiedenis opnieuw veiliggesteld. Niet alleen voor de generatie die de oorlog nog bewust heeft meegemaakt, maar ook voor alle generaties die in vrijheid zijn opgegroeid.” 

Boeken uitverkocht

’s Middags konden de bij voorintekening bestelde boeken worden opgehaald en inmiddels zijn ook de per post bestelde boeken verstuurd. Het leverde veel lovende reacties op en de resterende voorraad is dan ook sinds vorige week geheel uitverkocht. 

Heemkunde Weerselo, Gerrit Oonk

 

Foto: De redactie: Janneke, Mariët en Maria.