In m'n bibliotheek bevond zich een bijzonder werk: een tweedelige uitgave getiteld: Het leven en dood van den zeer beroemde D. Philippus Melanchthon, geschreven door de Dordtse predikant Abraham van den Corput en uitgegeven door Hermanus de Wit, boekverkoper op de Hoek van de Voorburgwal en Molsteeg, in 1764 te Amsterdam. Het betrof een uitermate fraai werk, geïllustreerd met portretten van de voornaamste reformateurs. En toch, hoe zeer ik het ook bewonderde, het paste niet bij mijn collectie. Dit werk vroeg om een breder podium, een plaats waar het niet enkel bewaard, maar ook 'beleefd' zou worden. Die plaats heb ik gevonden in de Reformationsgeschichtliche Forschungsbibliothek te Wittenberg – het historische hart van de Reformatie. Ik ben verheugd dat dit 'waardevolle' werk nu daar is ondergebracht, in een omgeving waar Melanchthons geest dagelijks voelbaar is.
Melanchthon: bruggenbouwer tussen geloof en rede
De zestiende eeuw was een tijd van religieuze beroering en intellectuele vernieuwing. In dat landschap stond Philippus Melanchthon, geboren als Philipp Schwartzerdt, als een bemiddelaar, een geleerde met een hart voor vrede, waarheid en onderwijs. Terwijl Maarten Luther het vuur van de Reformatie ontbrandde, was Melanchthon degene die het vuur beheersbaar maakte – hij gaf het vorm, richting en duurzaamheid.
Melanchthon was theoloog, humanist, pedagoog en politiek adviseur. Hij schreef mee aan de Augsburgse Confessie (1530), een fundament van het lutheranisme, en hervormde het onderwijs met aandacht voor logica, retorica en klassieke talen – bouwstenen voor een stevig geloofsleven. Zijn kalme, redelijke toon bracht nuance in verhitte debatten, en zijn invloed reikte ver buiten Wittenberg.
De biograaf: Abraham van den Corput
Meer dan een eeuw na Melanchthons overlijden besloot Abraham van den Corput, predikant en geleerde uit de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, deze figuur te eren met een omvangrijke biografie. In 1662 verscheen het werk voor het eerst, een kloek boekwerk dat niet alleen Melanchthons leven beschreef, maar ook de grote kerkelijke en politieke stromingen van zijn tijd. Van den Corput stelde zijn werk met grote zorg samen op basis van bestaande bronnen. In 1764 verscheen de fraaie, tweedelige heruitgave in Amsterdam.
Een nieuwe bestemming: Wittenberg
Vandaag de dag bevindt zich in het herstelde Slot Wittenberg een centrum dat recht doet aan het erfgoed van de Reformatie: de Reformationsgeschichtliche Forschungsbibliothek. Gevestigd in de gerenoveerde tweede en derde verdieping van het slot, en gevormd in 2018 uit de bibliotheken van het Evangelisch Predikantenseminarie en het Lutherhuis, beheert deze instelling een indrukwekkende collectie van 230.000 banden. De bibliotheek maakt deel uit van een groter geheel: een levendig kennis- en geloofscentrum rond de Slotkerk – waar Luther en Melanchthon begraven liggen, en waar in 1517 de stellingen werden aangebracht.
Met de steun van de deelstaat Saksen-Anhalt, de Evangelische Kerk in Duitsland en de stad Lutherstadt Wittenberg is hier tussen 2013 en 2017 een nieuw centrum voor theologie, cultuur en educatie ontstaan. In dit centrum wordt niet alleen onderzoek gedaan – er wordt gevierd, geleerd, gedeeld en herdacht. En daar, op deze plek waar geschiedenis ademt en toekomst wordt gevormd, heeft mijn tweedelige werk van Van den Corputs Het leven en dood van den zeer beroemde D. Philippus Melanchthon nu zijn nieuwe thuis gevonden.
Door de overdracht van deze bijzondere uitgave hoop ik een klein steentje bij te dragen aan het levend houden van zijn gedachtegoed.
Martin Paus
