Inschrijving voor uniek Markeboek Denekamp/Noord-Deurningen

Bij het transcriberen is geen enkele concessie gedaan aan de oorspronkelijke tekst; deze is integraal overgenomen. In de praktijk komt het er daarom op neer dat het boek geheel waarheidsgetrouw is. De stichting Heemkunde Denekamp heeft enkel jaren geleden het project reeds in gang gezet, maar door diverse omstandigheden kwam het er nooit van om dit af te ronden. Maar met hulp van dr. Henk Koop is het project weer voortvarend opgepakt en zit men nu in de afsluitende fase. Henk Koop heeft meerdere Twentse projecten op dit gebied van informatie voorzien. Als auteur heeft Koop ook een bijdrage geleverd aan de markeboeken van o.a. de Dree Marken, Lemselo en Tilligte-Lattrop. 

Henk Koop verduidelijkt: 

Henk Koop verteld over twee koopbrieven die zijn opgenomen in het markeboek over de landweer en een slagboom. ”In 1622 wordt een stuk bouwland en groenland in de marke Noorddeurningen gekocht door de Pastoor van Denekamp Andreas Bruggink. Dit wordt in het verslag van de holtingvergadering vermeld. Het bouwland grenst met een kant aan de Smoegel en met de oostzijde aan de Landeweert. En het ligt aan deze zijde van de Noorthornsen Voerweg. De veldnaam ’n Smugge ligt nu tussen de huidige Nordhornsestraat en de Hanzeweg. Met de voerweg naar Nordhorn wordt de Spittendijk (nu Hanzeweg) bedoeld. Aan deze zijde van de Noorthornsen Voerweg wil zeggen aan de kant van Denekamp, dus ten zuiden van de huidige Hanzeweg. Aan de oostkant grenst het bedoelde stuk land aan de landweer. In 1614 was hier al een stuk zaailand verkocht aan Claes Westerhave dat naast de Smoegel lag, met de Brandeboeme aan de ene kant en Dubbelinges Veltkamp aan de andere kant. De Brandeboeme is hier de slagboom op de oude weg naar Nordhorn, de Spittendijk, waar deze net voor het dal van de Sombeek door de landweer gaat. Die plek ligt nu waar de Hanzeweg aan het Almelo-Nordhornkanaal op de Brandehofweg uitkomt, ruim 100 meter ten westen van het pannenkoekenhuis Bolle Jan. 

In een akte van 1632  geven de gezamenlijke boeren van Noord Deurningen met toestemming van de holtrichter en erfgenamen aan Johan Bade (of Bodde) en Swenne zijn vrouw een nieuwe huisplaats, het latere Bodden-Kuiper. Interessant is dat in de akte ook hun eerdere huisplaats wordt genoemd de Ovelgunne voor de Brandeboome. Zij hadden deze grond eerder van de marke gekocht, maar in de oorlogstijd was het vanwege “dagelicken avertogten” een onveilige plek aan de hoofdweg, ver van naaste buren, geworden. Een overtocht betekent (gewapend) ergens heen trekken of een vijandelijke inval (MNW). De grond en de twee huizen aan weerszijden van de plek waar de Spittendijk door de landweer gaat behoren op de kadasterkaart van 1832 aan het nabijgelegen erve Brandehof. Dit kan de naam Brandeboeme verklaren. Op de eerste topografische kaart van 1850 is er een tol aangegeven op de in 1837 nieuw aangelegde Napoleonweg Denekamp-Nordhorn. Het ligt voor de hand dat deze tol daarvoor op de Spittendijk bij de Brandeboom heeft gelegen en naar de nieuwe weg is verplaatst. Op de Caart der Heerlykheit Nordeuringen van Dalhof 1757  is de huidige Lubberdinksweg die van het Huis Noord Deurningen naar de Brandboom loopt aangegeven als Alle genaamt de Brande Boomen.”

Veel werk verzet om luchtig, maar toch historisch verantwoord boek te maken

Bovenstaande tekst en ook andere teksten in het markeboek Denekamp-Noord-Deurningen zijn verluchtigd met foto’s en kaarten. Tekstkaders verduidelijken de onderwerpen, vatten ze samen, schematiseren en vergelijken ze met andere bronnen. Het boek verteld over het leven in de beide marken en het gebruik van de gemeenschappelijke gronden. Het gaat over besluitvorming, regelgeving in de marken en vooral over conflicten met nieuwkomers van buiten de marken. Bovendien gaat het over  de strijd om de grenzen met de graafschap Bentheim en met de marke Lattrop.

“Er is de stichting Heemkunde veel aan gelegen dat de informatie uit het markeboek voor het grote publiek toegankelijk wordt”, zegt bestuurslid Jan Broekhuis namens de stichting Heemkunde Denekamp. “Op deze manier kan er kennis genomen worden van de leefwijze van onze voorouders en hun werk op het platteland in en om de boerderij. Maar ook van de afspraken die werden gemaakt in de jaarlijkse vergadering, of holting, zoals deze werd genoemd.” Ook Henk Koop is blij dat het project Marke boek Denekamp-Noord-Deurningen nu in een afrondende fase zit. “Over beide marken was veel geschreven en dat hebben we nu inzichtelijk gemaakt. En belangrijker nog: in begrijpelijke taal omgezet. Zo is het lijvige boek straks laagdrempelig en prettig te lezen. Het is telkens weer een kunst om het inhoudelijk zo op te vrolijken dat de waarheid geen geweld wordt aangedaan, maar toch prettig leesbaar is.”

De notulen van de holtings die in de markeboeken zijn bijgehouden zijn strikt formeel. Zo’n holting kon zo maar een hele dag duren als er werd gesproken over misbruik van gemeenschappelijke markegronden, onbevoegd houthakken, het laten grazen van vee en het voeren van eikels aan varkens van gezamenlijke of buurmans grond. Vaak was zo’n vergadering ook een mooi moment om de bloemetjes een flink buiten te zetten. Op 4 oktober 1708 werd er bij Gerrit Cuiper in Noord Deurningen voor f10.—aan wijn, zes kippen, 2 schinken  en ’n  ton bier genuttigd. In totaal voor f38,-- en zeven stuiver. 

Voorinschrijving

Dit Marke boek van ruim 500 pagina’s is een éénmalige uitgave en zal in december van 2026 verschijnen en kost bij voorinschrijving 35 euro.(exclusief verzendkosten). Nabestelling is daarna nog beperkt mogelijk zolang de voorraad strekt en tegen een hogere prijs. Voorintekening kan via het formulier op de website www.heemkunde-denekamp.nl. Ook liggen er flyers in diverse zaken in Denekamp. Of er kan gemaild worden naar heemkundedenekamp@het.nl en men kan natuurlijk van maandag tot en met donderdag van 9 tot 12 uur terecht op ’t Heemhoes.