De komst van adellijke familie Ten Toerne van Uelsen naar Oldenzaal

De uitgave heeft als titel ‘De komst van de adellijke familie Ten Toerne van Uelsen naar Oldenzaal (1336-1339)’.

Het voorwoord in de 31ste uitgave van Tilly Hesselink-van der Riet is geschreven door bovengenoemde pastoor. In de voorfase heeft Tilly onderzoek verricht naar de namen van de Ten Toernes, hun functies, goederen en woonplaatsen in en buiten de stad Oldenzaal in de oudste bronnen: het Memorieboek/Calendarium van de Plechelmuskerk, het Calendarium van het OLV-gilde te Oldenzaal en het kloosterarchief te Albergen en met vermelding van historici uit Losser, over de Ravenhorst (Dld.). Het blijken bestuursleden van de stad Oldenzaal te zijn: richter, schepen, burgemeester, geestelijken en een kleermaker. Het is de eerste keer dat er naar deze familie onderzoek is gedaan.

Zes medewerkers hebben hieraan meegeholpen. Dr. Martina Knichel uit Bonn heeft ook onderzoek verricht naar o.a. Memorieboeken in het Landeshaupt-Archiv te Koblenz. Verder heeft ze geholpen bij de transcriptie van de oorkonde van 1 februari 1379.

Dirk Lammersma uit Lage heeft heel intensief de geschiedenis beschreven van de hoogadellijke familie Ten Toerne in Uelsen, de plaats van de burcht en het familiewapen.

Maureen Veldhuis-Becking uit Almelo heeft via prof. dr. Marcus Stumpf uit Münster belangrijke oorkonden ontvangen. Die van 1 februari 1379 gaat over het ploegrecht van de adellijke familie Wonder op een stuk bouwland op de Lutke Esch. Het ploegrecht is het verlof dat de familie Wonder had gekregen. Het bouwland werd generaties lang vooral aan de familie Ten Toerne van het Richterhuis beleend, zonder het verlof, dat in handen bleef van de familie Wonder. De tweede oorkonde, ook van genoemde professor, betreft het goed Herberdinc in Stutersloo en in De Lutte het klooster Werden. Een Ten Toerne ontving hier inkomsten uit.

In het Richterhuis woonde ook nog een onderrichter Vinck/Vink voor 1800, aan wie het Vinkenstraatje haar naam ontleent.

Maureen heeft ook de familie ontdekt die in 1867 het Richterhuis heeft verbouwd en er enkele jaren heeft gewoond. Op een tekening zijn muurankers te zien in de vorm van cijfers en bovenaan de klokgevel initialen van degene die er in 1832 woonde. Later werd het huis bewoond door Matthijs van Gils (met dank aan Frederike Wiggers MA, stadsarchivaris van de gemeente Oldenzaal). Dan verder de fam. Van Gils, J. Bilous en nu Herman Kemna. Gerrit Klaassen uit Albergen heeft zijn medewerking verleend bij de beschrijving van de bijzondere oostelijke gevel.

Hugo Kuijpers uit Oldenzaal heeft met de metaaldetector samen met Huub Slot uit Oldenzaal de vondst gedaan van een oude kookpot onder de stenen keldervloer van het Richterhuis. De foto van Huub is van 7 november 2024.

Huub Slot heeft met opmetingen en foto’s het versterkte Huis van de Ten Toernes in Zuid-Berghuizen in beeld gebracht. Het gebied was later van Landreben en nu zijn ‘de Eilandjes’ van de fam. Gelderman.

José Seijger uit Oldenzaal beschrijft de situatie van de buurman van ‘de Eilandjes’, erve Koekkoek, waarop haar oma en broer gewoond hebben. Zeer uniek is de foto van een zandstenen gevelsteen, waarschijnlijk van een huwelijk in 1824, met initialen en een lint, dat een eiken- en een wilgentak verbindt.  

Een grote verrassing volgde op 8 september 2025. Hugo Kuipers vond ten zuiden van de Gasthuisstraat op het terrein Mater Dei een unieke en zeldzame muntfibula van Lodewijk de Vrome. Lodewijk heeft aan graaf Balduinus o.a. Oldenzaal geschonken. Deze heeft in 817 een gracht in het centrum van Oldenzaal laten graven om ook de zaalkerk van Marcellinus te beschermen.

Foto’s van de muntfibula, gemaakt door Huub Slot, vindt u achter in de uitgave met info, evenals vergrote foto’s bij de tentoongestelde muntfibula voorin de kerk.

Tevens veel dank voor de medewerking bij alle uitgaven en financiële ondersteuning gedurende 50 jaar.

 

Stichting De Twentse Krans