Uitgaan & Cultuur
Monumenten om bij stil te staan
DENEKAMP - Onlangs was het 2 april. De dag dat het exact 78 jaar geleden is dat Denekamp werd bevrijd door de Britten. Terwijl de mensen tegen 8.30 uur in de kerk waren, het was namelijk 2e paasdag kwam het gerucht: Via de Oldenzaalsestraat vanuit Oldenzaal komen de geallieerden eraan! En precies om 8.40 uur rijden de eerste bruingroene legerauto’s in snelle vaart Denekamp binnen. Al snel volgen er meer; een grote vrachtwagen met een rood kruis, legerauto’s, grote vrachtwagens, maar ook motorrijders en kleine tweepersoonsautootjes. Allen met een vijfhoekige witte ster in een cirkel. Even later komen er meerdere grote tanks ‘aanratelen’ die met hun zware rupsbanden de weg kapotrijden, maar dat is niet van belang. Razendsnel verschijnen overal vlaggen in de geliefde kleuren: rood-wit-blauw! Voor Denekamp is de 2e wereldoorlog ten einde!
En die 2e wereldoorlog herdenken we tot de dag van vandaag. We herdenken de slachtoffers en we vieren de bevrijding op 4 en respectievelijk 5 mei. Dat zijn voor mij de dagen dat de vlag uitgaat. Halfstok op 4 mei en voluit wapperend de dag er na. Maar wie herdenken we op 4 mei? Alleen de slachtoffers van de 2e wereldoorlog? Nee, inmiddels herdenken we op deze dag ook andere oorlogsslachtoffers. De officiële zinssnede luidt:
In Nederland herdenken we op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Europa en in Zuidoost-Azië. Sinds 1961 herdenken we ook de slachtoffers van oorlogssituaties en vredesoperaties waarbij Nederland betrokken was na de Tweede Wereldoorlog.
En ik weet niet wat u doet maar ik denk op deze dag ook aan hen die omgekomen zijn in oorlogen waarbij Nederland niet betrokken is geweest. Dit jaar speciaal de mensen in Oekraïne.
Om slachtoffers te blijven herdenken, hebben we in Denekamp verschillende monumenten. Vandaag en volgende week lichten we er enkele uit.
Monument Vledderstraat
Op 3 mei 1988 is dit monument onthuld op de plaats waar eens een synagoge stond. Het beeld is gemaakt door beeldend kunstenaar, Truus Menger, bekend als verzetsstrijdster uit de groep van Hannie Schaft.
Het monument 'Omzien naar de toekomst' is een bronzen beeldje van een vrouwenfiguur met kind. Het stelt een moeder met kind voor, die worden gedeporteerd. Het beeld is geplaatst op een zuilvormig voetstuk, waarop een plaquette en de gevelsteen van de voormalige synagoge
zijn aangebracht. Het geheel is geplaatst op een plaveisel in de vorm van een davidster.
Het beeld is 1 meter hoog en 50 centimeter breed. Op deze plek aan de Vledderstraat stond eens de synagoge.
De tekst op de plaquette luidt:
'OMZIEN NAAR DE TOEKOMST.
GEMEENSCHAP VAN DENEKAMP
TER HERINNERING AAN
ZIJN JOODSE MEDEBURGERS
1940-1945.'
De vertaling van de Hebreeuwse tekst op de gevelsteen van de voormalige synagoge luidt:
'DIT IS DE POORT VAN DE EEUWIGE.
DE RECHTVAARDIGEN ZULLEN HIERDOOR NAAR BINNENGAAN.
PS. 118:20.'
Het monument 'Omzien naar de toekomst' herinnert de inwoners van Denekamp (gemeente Dinkelland) aan 54 joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en omgebracht.
Dit jaar zal er op de plek van de voormalige synagoge een doek worden geplaatst met een afbeelding van de synagoge. Op 4 en 5 mei is dat te zien.
Monument Sint Nicolaasplein
Een ander monument, dat daar voor mij overigens onlosmakelijk mee verbonden is, is het monument “De Zwevende Steen”. Dit monument bevindt zich, inmiddels een beetje verstopt, tussen de twee voormalige gemeentehuizen, nu De Wethouder en De Schout. Op de plaats van het gedenkteken werd de Joodse gemeenschap van Denekamp bijeengedreven om te worden gedeporteerd. In de nacht van 17 op 18 november 1942 zijn de laatste dertig Joodse Denekampers van hier weggevoerd uit het dorp, gedeporteerd om nooit meer terug te keren.
De steen van zandsteen met de ontbrekende punt symboliseert de onherstelbaarheid die de deportatie van de Denekampse Joodse gemeenschap teweeg heeft gebracht. Het zandsteen,
wat samengeperst zand is, staat symbool voor de woestijnen waar de Joden 40 jaar doorheen hebben gezworven. Daarnaast lijkt de steen te zweven boven de Denekamper bodem. Los van het dorp zoals de Joden in 40-45 werden losgebroken uit de dorpsgemeenschap.
Op de steen is een bronzen plaquette met daarop een Davidsster aangebracht.
Naast het monument is een metalen
plaquette met de volgende tekst geplaatst.
‘IN DE NACHT VAN 17 OP 18 NOVEMBER 1942
ZIJN VAN HIER DE LAATSTE 30 MENSEN VAN DE 57 LEDEN TELLENDE JOODSE
GEMEENSCHAP DE DODENREIS BEGONNEN NAAR AUSCHWITZ BIRKENAU
NIEMAND KEERDE TERUG.
HIER BEGON:
“OPA’S EERSTE VERRE REIS EN
ZIJN ALLERLAATSTE TREIN”
(PETER SCHOOF 2008)’.
Het ‘Joods monument’ in Denekamp is opgericht ter nagedachtenis aan alle Joodse dorpsgenoten die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.
Het bronzen herdenkingsteken is aangebracht op initiatief van de werkgroep Europa ’93.
Op initiatief van de Werkgroep Herdenken Denekamp is de zwerfkei toegevoegd. De bronzen plaat is onthuld in 2005. Het vernieuwde gedenkteken is op 18 november 2008 onthuld door rabbijn Philipson uit Enschede, namens de gehele Joodse gemeenschap in Twente. Deze steen met deze plaquette is een eerbetoon aan onze Joodse medeburgers en een vermaning aan ons, onze jongeren en aan toekomstige generaties.’
Jaarlijks vindt op 17 november op deze plek een korte bijeenkomst plaats om de deportatie van de Joden uit Denekamp te herdenken. Eens in de 5 jaar organiseert de werkgroep Herdenken een uitvoerige herdenking.
Angelin Morsink
Werkgroep Herdenken
