Indrukwekkend theaterspektakel op Oldenzaals galgenveld

Rond 19.45 uur ging het hek open en stroomden de tribunes vol. Toen de enorme stoet van orkestleden en acteurs aan kwam lopen ontstond er een kippenvel moment. Onder luid geklap werden ze verwelkomd op het Oldenzaalse galgenveld. Hier krijg je de laatste groet van criminelen. De drost, de hoogste hotemetoot van deze streek, staat fier op de hoge stellage. Dan klinkt uit alle kelen vol overgave het Twents Volkslied en het publiek zingt mee.

Josje Hutten, gekleed in haar felrode broekpak, presenteert de terechtstelling van de familie Annink in haar moderne 21ste-eeuwse ‘Grote Radbraakshow’. Want verdient iedereen wel zo’n zware straf. Zijn er geen verzachtende omstandigheden en hadden ze geen eerlijke kans op een beter leven gekregen als ze direct de sociale hulp hadden ontvangen die ze nodig hadden? Af en toe laat ze het publiek aan de hand van een bordje met een rode en een groene duim reageren op een stelling. Zo probeert ze de drost wat milder te stemmen. “Aanvaard de rol van de democratie,” zegt ze tegen hem.

Maar de drost lijkt onverbiddelijk. De familie Annink heeft recht op het laatste avondmaal en zoon Jannes heeft pannenkoeken gekozen. “Denk je echt dat we een hap door onze keel krijgen?” gilt moeder Aarne. “Jullie zitten lekker veilig aan de kant met een biertje erbij voor een mooie avond,” roept ze naar het publiek. “Maar wij worden vanavond vermoord!”

De jonge Huttenkloas zag het levenslicht in een hutje in een kolonie. “Behalve honger en kou is er niks,” legt hij uit. Zijn vader was boos op de hele wereld en Klaas wilde zijn moeder op zijn zevende al laten zien dat hij beter was. Maar niemand gaf hem een kans. Niemand wilde hem een eerlijk baantje geven. “Wat voor keuze had ik?” vraagt hij aan het publiek. “Een kind wil zijn moeder blij maken.”

Op een gegeven moment ontmoet hij Aarne en hij belooft voor haar te zorgen. Ze krijgen twee zoons die al snel sterven. De derde Jan is sterker en blijft leven. Dan worden ook Jannes en Gerrit geboren, maar de laatste is zwak. “Ik wil niet nog een kind verliezen en ze hebben honger,” zegt ze tegen Klaas. Ook Aarne stuurt de kinderen op pad als ze een jaar of zeven zijn, maar de geschiedenis herhaalt zich en ook zij krijgen geen kans. Jan kan een baan in het westen krijgen, voorbij de Zuiderzee, dus hij vertrekt om de situatie te ontlopen.

Josje gaat in haar talkshow in gesprek met streekgenoten van Huttenkloas. “Dit is een safespace, dus iedereen mag zeggen wat hij denkt.” Iedereen vindt het gezin de schrik van de streek. Dan breekt het moment van de Jaarmarkt aan, het grootste feest van het jaar. Boeren en knechten staan hier zij aan zij en er is bier en voedsel. Maar ook de vagebonden van het platteland belanden op de Jaarmarkt, waaronder Huttenkloas. Op stelten en gehuld in een wijde cape doet hij zich voor als een beroemde Italiaanse straatartiest die de truc van de verdwijning opvoert. Op vrijdagavond gaat het mis en valt de acteur met de stelten neer op het toneel. Gelukkig wordt hij door zijn medespelers snel omhoog gehesen en kan hij verder gaan met zijn act.

Tijdens een volgend gesprek in de Grote Radbraakshow zegt de burgemeester veel last te hebben van deze ene familie. De molenaar/bakker wordt bedreigd als hij geen gestolen spullen van Huttenkloas wil kopen. Dan klinkt er ineens geronk op de achtergrond en verschijnt een trekker met iemand die lijkt op Caroline van der Plas. “Twente voor de boeren!” roept ze terwijl ze loeihard over een heuveltje probeert te rijden. Het publiek komt niet meer bij van het lachen.

De familie Annink wordt weer naar voren geleid. De drost beschuldigt hen ervan Pompen Hermen, een neef van Klaas, met veel geweld om het leven te hebben gebracht. “De toedracht blijft gehuld in Twentse nevelen,” zegt hij. Eerst laat hij Klaas, dan Aarne en daarna Jannes vertellen wat er volgens hen is gebeurd. Natuurlijk komen ze alle drie met hun eigen verhaal, tot grote ergernis van de drost.

Hetzelfde gebeurt met de tweede moord die het gezin zou hebben gepleegd. De Duitse handelaar Willem Stint was op de terugreis, toen hij midden op de hei een hutje zag waar hij even uit wilde rusten. Toen de familie Annink hoorde dat hij op de markt wel zestig gulden had verdiend, had zijn laatste uur geslagen. Ook zijn dure mantel stond Klaas wel aan. Alle drie hadden ze weer een verhaal dat totaal niet overeenstemde.

De drost is er klaar mee. “Het liegt, het bedriegt en het bedondert.” Josje neemt het voor de familie Annink op en resumeert het verhaal nog een keer kort. “De ouders van Klaas hadden geen schijn van kans. Hij wilde het beter doen en zijn drie kinderen in leven houden. Maar hij werd door iedereen uitgekotst. Hun eigen oom bedreigde hen. En iemand met geld en mooie kleren gaat er maar vanuit dat hij overal welkom is. Uit de laatste stelling blijkt het publiek voor het grootste deel tegen de doodstraf te zijn. “Neemt u dit alstublieft mee in uw uiteindelijke uitspraak,” gilt ze naar de drost. “Je kan toch niet de publieke opinie negeren.”

Maar dat kan hij wel. Aarne krijgt het wurgpakket aan de wurgpaal en Klaas en Jannes worden geradbraakt. “Ik zal wat milder zijn door Gerrit te sparen en te verbannen.” Op dat moment zingt Klaas een lied voor zijn jongste zoon waarin hij hem vraagt hem te vergeven. Een emotioneel moment voor velen… Dan zegt de drost zijn laatste woorden in dit proces: “Ik zal nog één toezegging doen. Wanneer de beul aan de slag gaat, zullen we er een gordijn voor hangen om het publiek een trauma te besparen.” Jan komt net te laat thuis uit het westen. Op de achtergrond hoor je gekerm. Dan klinkt een harde schreeuw en het licht flitst uit.

Wat een prachtig, indrukwekkend en emotioneel theaterspektakel op deze bijzondere historische plek op het Hulsbeek. Ik heb het nu twee keer gezien en het blijft boeiend. Dus mocht je nog een kaartje kunnen bemachtigen, dan raad ik je zeker aan om naar dit unieke schouwspel te gaan kijken. Kaarten zijn verkrijgbaar via De Bond.

Wendy Eerland

Foto's: Willem van Walderveen