Columns
Theatergeschiedenis in Tubbergen herleeft in nieuw Duits boek
BOEKENNIEUWS: Karl May auf der Bühne IV
Winnetou. Old Shatterhand. Avonturen in het Wilde Westen. De naam Karl May roept onmiddellijk beelden op van stoffige prairies, nobele indianen en onverschrokken helden. Hoewel zijn verhalen vooral bekend zijn van boeken en filmklassiekers, heeft Karl May ook een verrassend rijke theatertraditie opgebouwd. In het pas verschenen boek Karl May auf der Bühne – Band IV werpen auteurs Nicolas Finke en Reinhard Marheinecke een nieuw licht op deze bijzondere erfenis. Ze richten zich op de kleinere, vaak vergeten toneelproducties waarin Mays avonturen tot leven kwamen – ook in Tubbergen.
Vergeten toneelproducties
Waar de eerdere delen in deze boekenreeks zich vooral richtten op de bekende Karl May festivals in plaatsen als Elspe en Bad Segeberg, verlegt Band IV bewust de focus naar de kleinere podia. Dorpsfestivals in Pluwig of Mörschied, optredens in het westernpark Pullman City en verrassende opvoeringen in Tsjechië, Hongarije, Zwitserland, Kroatië en zelfs in de Verenigde Staten krijgen ruim aandacht. Juist op deze plekken – ver van de spotlights – blijkt Karl May nog altijd een bron van inspiratie.
Maar tussen de vele internationale opvoeringen in dit omvangrijke werk, nemen de navolgende Nederlandse bijdragen een opvallende plaats in. Producties uit Amersfoort, Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Baarn, Borculo, Bussum, Eindhoven, Enschede, Haarlem, Laren, Ruurlo, Soest en Tubbergen passeren de revue.
Tubbergse openluchtspelen
Uitgebreid wordt stilgestaan bij de Tubbergse openluchtspelen op het terrein De Haar in 1922 en 1929 – beide monumentale producties voor die tijd. In 1922 werd het stuk Op leven en dood opgevoerd, een vier uur durende voorstelling die meerdere keren werd gespeeld en duizenden toeschouwers trok. Zeven jaar later volgde het stuk Kinderen van eenen vader – een groots opgezet western drama in drie bedrijven, duidelijk geïnspireerd door de sfeer en moraal uit het werk van Karl May. Meer dan 120 lokale spelers uit Tubbergen en omstreken namen deel aan deze indrukwekkende productie. De enscenering was rijk aan dramatiek en symboliek, met kleurrijke personages en expressieve dialogen. Een programmabeschrijving uit augustus 1929 citeert de iconische openingszin: "Ik ben Intschu-Tschuna, het opperhoofd der Apachen, Howgh!”, gesproken door Gerard Derken en bijgestaan door Jo Asbreuk. Bernard Fortkamp vertolkte overtuigend de verraderlijke Old Wabble, terwijl Theo Oostendorp gestalte gaf aan Whokadé, de ‘witte bizon’ en zoon van het opperhoofd.
De aandacht voor Tubbergen in dit boek is mede het resultaat van het regelmatige contact dat ik in de aanloop naar de publicatie had met auteur Nicolas Finke. Het is mooi om te zien hoe de lokale theatergeschiedenis van Tubbergen – ooit vastgelegd in openluchtspelen vol idealisme en gemeenschapszin – nu een blijvende plek heeft gekregen binnen dit internationale overzichtswerk.
Boek
Naast de talloze opvoeringen komt ook Karl May zelf als persoon uitgebreid aan bod in dit boek. Wie was hij werkelijk? Wat dreef hem? En hoe verhield zijn fantasierijke oeuvre zich tot zijn vaak turbulente leven? Deze vragen staan centraal in theatermonologen, tournees en voorstellingen, waarin niet zijn personages, maar hijzelf centraal staat.
Wat Karl May auf der Bühne IV bovendien tot een visueel pareltje maakt, is de rijke beeldselectie: meer dan 500 afbeeldingen tonen foto’s, affiches, decors, scènes en acteurs uit meer dan tachtig jaar Karl May theater. Het boek is daarmee niet alleen een naslagwerk, maar ook een meeslepende reis door de culturele geschiedenis van een literaire legende. Het blijft fantastisch dat Tubbergen een eeuw geleden al op grootse wijze heeft bijgedragen aan het tot leven brengen van Karl May!
Martin Paus
Karl May auf der Bühne – Band IV
Auteurs: Nicolas Finke & Reinhard Marheinecke
Uitgever: Karl-May-Verlag
ISBN: 978-3-7802-0148-5
Omvang: 400 pagina’s, hardcover
Bestellen: https://www.karl-may.de/index.php
